اصول ایمنی و استانداردهای طراحی تابلو برق صنعتی

چرا استاندارد تابلو برق در صنعت اهمیت حیاتی دارد؟

تابلو برق صنعتی قلب تپنده هر کارخانه، ساختمان تجاری و سیستم توزیع انرژی است. هرگونه نقص در طراحی تابلو برق صنعتی می‌تواند منجر به حوادث فاجعه‌بار مانند آتش‌سوزی، انفجار و از دست رفتن جان انسان‌ها شود.

از این رو، رعایت دقیق اصول ایمنی و مطابقت با استاندارد تابلو برق نه تنها یک الزام قانونی است، بلکه تضمین‌کننده ایمنی، قابلیت اطمینان و طول عمر سیستم شما خواهد بود. در این مقاله، تکین تابلو لیان به بررسی مهم‌ترین استانداردها و اصول طراحی می‌پردازد.

۱. مهم‌ترین استاندارد تابلو برق بین‌المللی: IEC 61439

مهم‌ترین مرجع جهانی برای مونتاژ و طراحی تابلوهای برق فشار ضعیف، استاندارد IEC 61439 است. این استاندارد جایگزین استاندارد قدیمی IEC 60439 شده و بر موارد زیر تأکید دارد:

• انطباق‌پذیری (Verification): بر خلاف استاندارد قبلی که بر آزمون‌های نوعی (Type Test) متمرکز بود، IEC 61439 بر تأیید طرح (Design Verification) و تأیید روتین (Routine Verification) تأکید دارد. این بدان معناست که حتی در صورت ایجاد تغییرات کوچک در یک طرح تأییدشده، بخش‌های اصلاح‌شده باید مجدداً بررسی و تأیید شوند.

• مسئولیت‌پذیری: این استاندارد به‌طور واضح مسئولیت‌های سازنده اصلی طرح (Original Manufacturer) و مونتاژکننده (Assembly Manufacturer) را مشخص می‌کند

۲. ایمنی بدنه: اهمیت درجه حفاظت IP

یکی از اصول اولیه ایمنی تابلو برق، محافظت از تجهیزات داخلی در برابر عوامل خارجی (مانند گرد و غبار یا آب) و همچنین محافظت از اپراتور در برابر تماس با قطعات برق‌دار است. این حفاظت توسط درجه حفاظت IP (Ingress Protection) مشخص می‌شود.

• عدد اول (حفاظت در برابر جامدات): نشان‌دهنده میزان مقاومت در برابر نفوذ گرد و غبار و اجسام جامد است. (مثلاً IP5X یعنی محافظت در برابر گرد و غبار، و IP6X یعنی کاملاً ضد گرد و غبار).

• عدد دوم (حفاظت در برابر مایعات): نشان‌دهنده میزان مقاومت در برابر نفوذ آب است. (مثلاً IP44 برای محیط‌های داخلی معمولی و IP55 یا IP65 برای محیط‌های بیرونی یا صنعتی مرطوب رایج است).

انتخاب صحیح: در طراحی تابلو برق صنعتی، اگر تابلو در محیط با آلودگی بالا (مثل کارخانه‌های سیمان) یا در فضای باز نصب می‌شود، باید از درجه‌های حفاظت بالا (مانند IP65) استفاده شود.

۳. حفاظت حرارتی و اتصال کوتاه: دو رکن اصلی طراحی تابلو برق صنعتی

دو خطر اصلی که تابلو برق را تهدید می‌کند، افزایش دما و وقوع اتصال کوتاه است.

الف) مدیریت حرارت (Temperature Rise)

افزایش دمای بیش از حد باعث کاهش طول عمر عایق‌ها، ذوب شدن سیم‌ها و خرابی تجهیزات می‌شود. طبق استاندارد تابلو برق:

• محاسبه دقیق: باید با در نظر گرفتن توان تلفاتی تمام تجهیزات داخل تابلو و تهویه مناسب، اطمینان حاصل شود که دمای داخلی از حد مجاز فراتر نمی‌رود.

• سیستم تهویه: استفاده از فن‌ها، فیلترها و در موارد خاص، کولرهای صنعتی برای حفظ دمای مطلوب ضروری است.

ب) مقاومت در برابر اتصال کوتاه (Short-Circuit Withstand)

وقوع اتصال کوتاه جریانی بسیار بزرگ و مخرب ایجاد می‌کند. تابلو برق باید بتواند این جریان را برای مدت کوتاهی (معمولاً ۱ ثانیه) بدون تغییر شکل دائمی، باز شدن درب‌ها یا ایجاد خطر، تحمل کند تا تجهیزات حفاظتی (مانند بریکرها) فرصت قطع جریان را داشته باشند. این پارامتر به‌طور دقیق در طراحی فیزیکی شینه و انتخاب کلیدها لحاظ می‌شود.

۴. اصول سیم‌کشی و رنگ‌بندی برای افزایش ایمنی تابلو برق

سیم‌کشی استاندارد نه تنها فرآیند ساخت را تسهیل می‌کند، بلکه کار عیب‌یابی و تعمیرات آتی را ایمن‌تر می‌سازد.

نکات مهم:

• مسیریابی مجزا: سیم‌های قدرت و کنترل باید تا حد امکان از مسیرهای جداگانه و با داکت‌های مجزا عبور داده شوند تا تداخل الکترومغناطیسی (EMI) کاهش یابد.

• کابل‌کشی مرتب: استفاده از شماره‌گذاری استاندارد برای هر سیم و مرتب‌سازی در داکت‌ها برای عیب‌یابی سریع‌تر حیاتی است.

۵. آزمون‌های نهایی: تأیید نهایی مطابقت با استاندارد تابلو برق

پس از ساخت، تابلو برق باید تحت آزمون‌های سخت‌گیرانه قرار گیرد تا انطباق کامل با استاندارد تابلو برق اثبات شود. این آزمون‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. آزمون‌های مکانیکی: بررسی عملکرد صحیح درب‌ها، قفل‌ها و سازه کلی.

2. آزمون دی‌الکتریک: اعمال ولتاژ بالا برای اطمینان از صحت عایق‌بندی و جلوگیری از شکست عایقی.

3. آزمون مدار: بررسی تداوم مدارها و عملکرد صحیح تجهیزات حفاظتی.

4. آزمون‌های حرارتی (Thermal Tests): در صورت نیاز و برای طرح‌های جدید، برای تأیید صحت محاسبات حرارتی.

نتیجه‌گیری:

انتخاب پیمانکاری که به عمق اصول ایمنی و استانداردهای طراحی تابلو برق صنعتی واقف باشد، یک سرمایه‌گذاری ضروری است. در تکین تابلو لیان، ما طراحی و ساخت تابلوها را بر اساس دقیق‌ترین الزامات استاندارد IEC 61439 و بالاترین سطوح ایمنی انجام می‌دهیم تا سیستم‌های شما برای سال‌ها، قابل اطمینان و ایمن باقی بمانند.

گام بعدی:

اگر در حال برنامه‌ریزی یک پروژه جدید هستید، آیا مایلید که تیم متخصص تکین تابلو لیان را برای مشاوره رایگان در خصوص انتخاب درجه حفاظت (IP) و طراحی فنی تابلوی مورد نیازتان به شما معرفی کنیم؟